Weer & klimaat – Een heel groot deel van je beleving en praktische organisatie onderweg wordt bepaald door de weersomstandigheden. Het kan naar gelang je tocht belangrijk zijn voor je welbevinden maar soms ook levensbedreigend zijn. In die situaties is het nodig te weten wat je moet doen en waar je je kan op voorbereiden.
Je krijgt waarschijnlijk al een Ingeborg-momentje: ‘Door de wind, door de regen, dwars door alles heen‘ Toch gaan we er van uit dat je op deze Start-to-Hike bent als beginnende hiker. We bespreken dan ook de dingen waar je moet op letten op tochten voor beginners en gaan er van uit dat je niet meteen de poolkap wil oversteken of winterse alpiene ervaring van doen hebt.
De omstandigheden kunnen immers, op elke soort tocht, een serieuze impact hebben op zowel het fysische als mentale aspect van je hike. Voor je eerste trektochten is een gematigd klimaat dan ook ideaal, maar dat heb je natuurlijk niet altijd te kiezen.
Inhoud
Wat is weer?
De drie ingrediënten die het dagelijkse weer maken zijn temperatuur, waterdamp/condensatie en luchtdruk. De onderlinge mechanismen van deze drie weermakers zorgen voor de omstandigheden op je tochten.
Seizoenen, weer en gebieden
Je kan in elk seizoen wandelen, al vragen sommige streken wel om specifieke kennis en ervaring. Alpiene wintertochten, waar de nodige ervaring een must is, laten we daarom hier even buiten beschouwing.
Laagvlaktes en -gebergten zoals Vlaanderen, Nederland, Ardennen, Luxemburg,… enz. kan je bewandelen in de vier seizoenen. Het spreekt voor zich dat wanneer je bivakkeert je materiaal nodig hebt dat aangepast is aan de weersomstandigheden. Een degelijke winterslaapzak en matje met hoge isolatiewaarde, enz. is dan een must.
Met het middengebergte schaal je al wat op. In sommige gebieden zoals de Harz, Vogezen, Vercors kunnen de omstandigheden in de winter ook zeer uitdagend zijn. De winter kan hier ook al wat sneller beginnen en wat langer duren, laat ons zeggen van half oktober tot april.
Andere bergachtige gebieden zoals Madeira, Canarische eilanden, Kaapverdië,… is het wandelen met zachtere temperaturen in de winter.
Voor het hooggebergte is het zomerseizoen het kortste. Grofweg van half juli tot half september. Ook de meeste hutten zijn, met uitzondering van een winterruim, zijn buiten die periode gesloten.
Er zijn ook desolatere gebieden die we niet perse meteen tot het hooggebergte rekenen maar waar je wel in zeer uitdagende omstandigheden kan terecht komen. Denken we maar aan de landen in het hoge noorden, IJsland maar ook in bv. Wales en Schotland kan het soms flink spoken.
Kies je tocht en seizoen dus zorgvuldig met aandacht voor je eigen fysieke capaciteiten, materiaal, ervaring en kennis van het terrein. Te dikwijls komen onervaren hikers in de problemen op terrein dat ze niet aankunnen.
Voorbereiding
Info verzamelen over het weer en klimaat
Voorbereid zijn op alle omstandigheden is de helft van het werk. Tijdens je voorbereiding thuis check je alvast de weerberichten en klimaatinfo voor de streek waar je naar toe trekt. Zijn er moeilijke passages op je tocht (lente/zomer/najaar) die extra aandacht verdienen. Ligt er nog sneeuw van de voorbije winter en schat in wat de kwaliteit van de sneeuw is. Probeer je hiervoor en extra informatie te informeren bij lokale (weer)diensten, huttenwaarde, enz.
Bij aankomst ter plekke evalueer je alle punten nog een keer en kijk je of er veranderingen zijn en hoe de verwachtingen zijn. Ook tijdens de tocht blijf je de omstandigheden evalueren en pas je je daar aan aan indien mogelijk.
Er zijn tal van websites en apps die je inzicht geven in lokale weersomstandigheden, de ene al wat accurater dan de andere. Zelf gebruiken we, zeker voor heuvel- en bergachtig gebied, graag de website van mountain-forecast
Het wordt in de meeste omstandigheden kouder naarmate de hoogte toeneemt. Zo is het op een berg van 3000m gemiddeld kouder dan op 2000m hoogte, maar warmer dan op 4000m hoogte.
De theoretische stelregel is dat het 6 graden kouder wordt met iedere 1000m stijgen, ofwel ongeveer 0,6°C per 100m. Bij open hemel en droge lucht kan dit oplopen tot bijna 10 graden of 1°c per 100 m. In uitzonderlijke gevallen scheelt het meer dan 1.5°C per 100m, in sommige gevallen, bv. inversie, loopt de temperatuur op naarmate men hoger komt.
Kleding tegen alle weer
‘Er bestaat geen slecht weer enkel slechte kledij’ is een boutade die je wel eens in de outdoor community kan horen. En er schuilt natuurlijk zoals bij elk cliché wel een kern van waarheid in. Ben je gewapend tegen neerslag, koude, warmte,… zal dat je lichamelijk en mentaal welbevinden ten goede komen, zelfs bij uitdagendere weersomstandigheden.
Het laagjes-systeem is de meest gebruikte methode om je tegen alles te wapenen. Je kan snel verschillende lagen aan- en uittrekken om jezelf comfortabel te voelen.
De onderste laag houdt je huid droog en zorgt voor comfort. De tussenlaag zorgt voor isolatie en afvoer van transpiratievocht en de buitenlaag beschermt je tegen wind en regen. Die buitenlaag is essentieel om je droog te houden en eventueel de wind te stoppen die je koude gevoel verhoogt.
Zelf gebruik ik dikwijls een systeem dat wat afwijkt van het laagjessysteem, lees er alles over in het artikel over Buffalo Systems.
Over kleding hebben we een apart artikel waar we dieper ingaan op de voor- en nadelen.
Mentale en fysieke paraatheid
Klimatologische omstandigheden kunnen zowel fysiek als mentaal wegen op je lichaam en gemoedsgesteldheid. Bovendien kan er ook extra gevaar uit verder komen. Denken we maar aan zonneslag, uitglijden, aangezwollen rivieren, enz.
Ga dus op pad met een goede fysieke paraatheid en een goede mindset. Wees je er van bewust dat het weer kan tegen zitten en wees daar klaar voor. Weet je het op voorhand en heb je geen er geen zin in stel je je tocht beter gewoon uit of zoek je een alternatieve regio of wandeling.
Waar op letten
We gaven je een eerste korte inkijk waar je moet op letten. Weer en klimaat zijn echter complexe materies waar boeken vol zijn over geschreven. Koude- en warmtefronten, drukgebieden, wolkenformaties, windstromen,… Hier alles toelichten zou ons ver voorbij het beginnersstatuut van deze cursus brengen en laat ik liever over aan mensen met meer kennis van zaken.
Wil je echt als de nieuwe Frank Deboosere de bergen in lees je je best in of volg je bv. een cursus bij één van clubs die zijn aangesloten bij de Klim- en Bergsportfederatie. Ook Urania geeft cursussen weerkunde.
Over het algemeen kunnen we stellen dat een snelle blik op de lucht een goed idee is. Zelfs kleine veranderingen kunnen informatie geven over het weer. Torenhoge aambeeldwolken en verspreide veerwolken kondigen bv. een slecht weerfront aan. Heb je een hoogtemeter bij je? Dan moet je er eens regelmatig naar kijken. Als de weergave aanzienlijk daalt (met ongeveer 30 meter hoogte), is de luchtdruk gedaald en is er meestal een koufront en slecht weer te verwachten. Stijgt het aanzienlijk is er waarschijnlijk beter weer op komst.
Toch onweer op de berg
Een studie van Lanthaler et al. (2015) toont aan dat er tussen 2006 en 2014 wel 64 mensen in de Oostenrijkse bergen door blikseminslagen gewond raakten! Dat willen we dus niet 😉
Je ziet een onweer dikwijls wel ‘aankomen’. Dikke onweerswolken pakken zich samen, er zet een frisse wind op, lichte tot stevige neerslag,…. er hangt soms letterlijk electriciteit in de lucht die je haren rechtop laten staan. Allemaal eerste signalen dat er iets op komst is.
Als je ondanks een zorgvuldige planning van je tour toch in een onweersbui terechtkomt, zijn er enkele belangrijke punten waarmee je rekening moet houden: zoek indien mogelijk beschutting in een gesloten gebouw. Als u zich op een alpenweide bevindt, ga dan op een isolerende ondergrond zitten (bijv. wandelrugzak) of zoek een holte.
- Vermijd blootgestelde gebieden zoals pieken en richels.
- Ben je op een via ferrata? Ga onmiddellijk naar de dichtstbijzijnde uitgang en stap weg van de staalkabel.
- U mag in geen geval onder een boom schuilen. Daar is de kans op blikseminslag groot. Vermijd ook pylonen, waterlopen, staalkabels,…
- Blijf een paar meters weg van rotswanden
Kom je toch in een onweer terecht en zijn er niet meteen uitwijkmogelijkheden.
- Zet je in in gehurkte houding
- Zet ke op je rugzak om een buffer te creëren
- Raak een zo klein mogelijk grondoppervlak aan en hou je voeten goed gesloten!
Bronnen
- Austrian Central Institute for Meteorology and Geodynamics (Oostenrijk)
- German Alpine Association (Duitsland)
- MeteoSwiss (Zwitserland)
- KMI (België)
- KNMI (Nederland)
- Meteofrance (Frankrijk)